Patent Nedir?

Patent kelimesi Latince’de açık bırakmak anlamına gelen pateden kelimesinden türetilmiştir. Bir buluş ortaya çıktığında sahibine, onun izni olmadan belirli bir süre boyunca buluşunun üretilemeyeceğini ve başkaları tarafından satılamayacağını temin eden belgeye patent denir. Buluş sahibinin ise patent hakkı olmuş olur. Nasıl ki tapulu mallara tapu sahibinin izni olmadan girilemiyor veya kullanılamıyorsa patent belgesi olan buluş da sahibinin izni olmadan başkaları tarafından herhangi bir amaçla kullanılamaz. Tabi ki her ortaya çıkan şey patent hakkına sahip değildir. Patent belgesinin devlet tarafından verilebilmesi için bazı nitelikleri taşıyor olması gerekir.

• YENİLİK: Öncelikle patent belgesi alabilmek için, başvurudan önce kimsenin yazılı veya sözlü olarak bu buluştan bahsetmemiş olması gerekir. Kısacası patent hakkı yalnızca “yeni” buluşlar için geçerlidir.
• TEKNİĞİN BİLENEN DURUMUNUN AŞILMASI: Buluşun ortaya konulduğu alanda, alanında uzman kişiler tarafından bir inceleme yapılır. Bu inceleme sırasında, uzman kişilerin veya herhangi birinin kolaylıkla ortaya çıkarabileceği şeyler buluş niteliği taşımaz ve patent belgesini alamaz.
• SANAYİYE UYGULANABİLİRLİK: Buluş sahibi, icadını yalnızca düşüncede bırakmamalı. Sanayiye uygulanabilirlik diğer bir deyişle buluşun üretime uygun olması demektir.

Yukarıda bahsedilen özellikleri taşıyan buluşlar patent belgesi almaya hak kazanırlar ancak sadece bu özellikleri taşıması da her zaman yeterli olmaz. Bazı durumlar patentle korunamaz. Şimdi bunlara bir göz atalım.

PATENTİN AMACI NEDİR?

Patentin öncelikli amacı buluş sahibinin haklarını korumaktır. Ayrıca patent, icat peşinde koşan diğer kişiler için de özendiricidir. Patent alma niteliği taşıyan icatlar, bilim ve teknolojinin ilerlemesine katkı sağlar. Patent hakkı ortalama 20 yıldır. Patent hakkı dolan buluşlar toplumun malı olmaktadır ve herkesin kullanımına açıktır. İlave olarak süresi dolan buluşlar devletler tarafından transfer edilebilir.

PATENT NASIL ALINIR?

Patent almadan önce çeşitli evrakların teslim edilmesi ile başvuru yapılır. Türk Patent Enstitüsü’ne başvuru için ödenen ücretin makbuzu ve özenle hazırlanmış başvuru dilekçesi teslim edilir. Başvuru için bazı belgelere dikkat edilmelidir.

• Buluşun Özeti: Başvuruda yer alması gereken önemli belgelerden biri buluşun özetidir. Hangi alanda ne üretildiğini açıklayan bir özete ihtiyaç vardır
• Tarifname: Tarifnamede buluş detaylı olarak anlatılır. Hangi alanda kullanılacağı, nelere çözüm getireceği, eğer benzerleri varsa farklarından en ince ayrıntısına kadar bahsetmek gerekir.
• Teknik Resim: Buluşun siyah-beyaz fotoğrafları da başvuru kısmında yer almalıdır. Bu fotoğraflarda buluşu oluşturan parçaların isimleri ve bütünde nerede kullanıldığı belirtilmelidir.
• İşlemler: Ortaya konulan buluşta taklit edilmesi istenmeyen kısımların detaylı olarak anlatıldığı bölümdür. Oldukça önemlidir.
• Evraklar: Bu bölüm buluş sahibi ile alakalıdır. Buluş sahibinin ismi, kişisel bilgileri veya buluşu ortaya çıkaran bir firma ise firma bilgilerinin yer alması gereken bölümdür.

Patent başvurusu yukarıda belirtilen adımlar ile yapılır. Gerekli evraklar özenle hazırlanmalıdır. Başvurudan sonra patent belgesi almaya doğru bir yolculuk başlar.

1. Gerekli belgeler ile Türk Patent ve Marka Kurumu’na başvuru tamamlanır.
2. Türk Patent ve Marka Kurumu’ndan araştırma raporu çıkartılır.
3. Araştırma raporu yayınlanır.
4. Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından patent inceleme raporu verilir.
5. Uygun bulunması halinde, buluş sahibine patent verilir.

Tüm bu adımlar tamamlandıktan sonra patent sahibi olan kişi buluşu üzerinde her türlü hakka sahip olur. İcadını yetkisiz kişiler kullandığında hukuki yollara başvurabilir.

PATENTLE KORUNAMAYACAK DURUMLAR

• Patent icatlara verilir. Keşifler patent hakkına sahip değildir. Basitçe bir örnekle ifade edecek olursak, bir maddenin ısıya karşı dayanıklı olduğunun ispatlanması bir keşiftir ve patent hakkı taşımaz. Ancak o maddenin herhangi bir alanda kullanılması icattır ve patent niteliği taşır.
• Bilimsel teoriler de keşif niteliği taşır. Örneğin, dayanıklılık üzerine oluşturulmuş bir fiziksel teori patentlenemez.
• Matematiksel yöntemler patent alma niteliği taşımaz. Yazının başında bahsedildiği gibi patent hakkı üretilebilme özelliği bulunan icatlara verilir. Matematiksel yöntemler ise soyuttur ve sanayileştirilemez.
• Bir oyunun oynanması için geliştirilen kolaylaştırıcı çözümler veya iş ortamında kullanılabilecek planlar patentlenemez. Ancak oyun oynanabilecek bir cihaz patentlenebilir.
• Bilgisayar programlarının işletimiyle alakalı çözümler patentlenmez. Ancak Fikir ve Sanat Eserleri kanunu tarafından koruma altına alınabilir.
• Resimler, heykeller veya mimari oluşumlar patentlenemez. Teknik olmayan, sanatsal nitelik taşıyan oluşumlar endüstriyel tasarım tescili ile korunabilir.
• Bilginin sunulması veya derlenmesi patent hakkı taşımaz. Örneğin, internette bir bilginin paylaşımına patent alınamaz.
• Yeni bir bitki çeşidi veya hayvan bulunması patentlenemez. Bunun temel amacı canlıları korumaya yöneliktir. Yenir bir bitki veya hayvan üzerinde hem devletin hem de patent sahibinin söz hakkı olmamalıdır. Bu durum kanunlarla korunur ve canlılar üzerinde hak iddia edilemez.
• İnsan veya hayvan vücuduna uygulanan herhangi bir cerrahi müdahale patent niteliği taşımaz.
• İnsan bedeninde basit ögelerin keşfi patentlenemez. Örneğin, yeni bir gen dizilimi bulunması keşiftir. Ancak insan bedeninden çıkarılarak bazı teknik müdahaleler sonucunda yeniden üretilmesi patentlenebilir. Aslında bu durum da keşif niteliği taşımaktadır ama patent ile tıbbi keşiflerin özendirilmesi amaçlanmaktadır.

Yukarıda bahsedilen durumlarda patent verilmemektedir. Patent uygulaması ilk kez 15. Yüzyılda İtalya’da başlamıştır. İlk patent tescili ise 18. Yüzyılda Amerika olmuştur. Daha sonra pek çok ülkeye yayılan patent; sanayinin artması, nüfusun çoğalması ile ihtiyaçların artması gibi sebeplerle ülkeler için zorunluluk haline gelmiştir.